Šta je BDS, propalestinski pokret koji ima sve više pratioca na društvenim mrežama?
Protivnici izraelskog rata u Pojasu Gaze pozvali su na bojkot kompanija za koje tvrde da podržavaju izraelsku politiku, i privukli su milione pregleda na društvenim mrežama.
Kupci, posebno na Bliskom istoku, suzdržali su se od pokroviteljstva kompanija kao što su Starbucks i McDonald's. Ovaj gigant kafe je kao odgovor na kritike rekao da je protiv svakog nasilja, dok je lanac brze hrane rekao da ne podržava nijednu stranu u sukobu.
Pozivi su u skladu sa skoro dvije decenije starim pokretom – nazvanim BDS za bojkot, oduzimanje, sankcije – koji protestira protiv izraelskih akcija na palestinskim teritorijama ciljajući na kompanije i institucije optužene za pomaganje kršenja palestinskih prava.
Tokom 18 godina, BDS je vršio pritisak na neke kompanije da prekinu ulaganja u Izrael, a druge da povuku operacije sa okupirane Zapadne obale. Ali ukupni učinak pokreta BDS na izraelsku ekonomiju teško je izmjeriti i mogao bi biti minimalan, kažu analitičari .
Specifične strategije
BDS je organizacija koju vodi komitet i ima specifične ciljeve i strategije . Uključuje koaliciju palestinskih organizacija, ali je dizajnom decentralizirana, podržavajući sistem u kojem aktivisti odlučuju na šta će i kako ciljati, ako se slažu s principima BDS-a, piše The Washinghton Post.
Pronašao je priliv novih pristalica. Dva mjeseca nakon napada Hamasa na Izrael 7. oktobra i početka rata, hashtag #boycottisrael imao je oko 340 miliona pregleda na TikToku, a #BDS najmanje 3 milijarde, iako potonji obuhvata neke postove na druge teme. Do januara je bilo skoro pola miliona objava sa heštegom #boycottisrael i 887.000 sa heštegom #BDS na Instagramu.
Neki korisnici, ali ne svi, provjeravaju imena BDS-a i usmjeravaju sljedbenike na njegovu web stranicu, uprkos tome što uglavnom nisu u koordinaciji sa njenim rukovodstvom. Zvanični račun BDS-a podijelio je objavu na Instagramu prošle godine u kojoj se izražava podrška nedavnim kampanjama na društvenim mrežama na “osnovnim” društvenim mrežama i podržavaju se novi ciljevi bojkota koji su se organski pojavili.
“Svi miroljubivi napori naroda, uključujući bojkot i dezinvestiranje… su opravdani i pozvani”, stoji na Instagramu u novembru, istovremeno pozivajući na ciljaniji pristup nego što je to ponekad viđano na društvenim mrežama od 7. oktobra.
Šta je BDS?
Suosnivač BDS-a Omar Barghouti rekao je da je pokret započeo 2005. godine, inspirisan bojkotima koji su pomogli okončanju aparthejda u Južnoj Africi i nenasilnim metodama američkog pokreta za građanska prava.
Grupe za ljudska prava i neki stručnjaci za međunarodno pravo optužili su Izrael da je počinio aparthejd, zločin protiv čovječnosti prema međunarodnom pravu. Izraelski zvaničnici odbacuju poređenja s bivšim južnoafričkim režimom i kažu da je stroga izraelska kontrola na Zapadnoj obali i Gazi potrebna za sigurnost.
Barghouti, Palestinac, rekao je u mejlu da BDS pokret ima tri cilja.
Usredsređen je na okončanje izraelske okupacije zemlje koju je zauzeo i anektirao 1967. godine — koja uključuje Zapadnu obalu i Gazu — i uklanjanje barijera koje razdvajaju teritorije od Izraela; sticanje “potpune ravnopravnosti” za palestinske građane Izraela; i uspostavljanje prava na povratak za palestinske izbjeglice, rekao je on.
Pokret poziva na bojkot korporacija i institucija za koje se smatra da podržavaju stav Izraela prema Palestincima, uključujući kroz doprinos finansiranja, roba i usluga ili kulturnu podršku. BDS takođe poziva na povlačenje ulaganja u “saučesničke” projekte, prekid specifičnih aktivnosti kompanije u Izraelu i sankcije protiv zemlje, kaže Barghouti.
Šta kažu kritičari BDS-a?
BDS pokret se suočio sa oštrom opozicijom u Sjedinjenim Državama. Evropska unija također odbacuje taj pokret, a zemlje bloka, uključujući Njemačku, kritizirale su ga. Britanija je ovog mjeseca zabranila lokalnim vijećima da učestvuju u bojkotu Izraela.
Mjere protiv nje donesene su u više od 30 američkih država – često zabranjujući javni novac da ide entitetu ili pojedincu koji je uključen u anti-izraelski bojkot – iako su neke od njih uspješno osporene na osnovu Prvog amandmana. Prije pet godina , američki dom je velikom većinom usvojio mjeru kojom se osuđuje BDS.
Neki kritičari BDS-a kažu da je antisemitski. Marshall Wittmann, glasnogovornik Američko-izraelskog odbora za javne poslove (AIPAC), lobističke grupe, napisao je u e-mailu da je “drevni i odvratan oblik netrpeljivosti izdvajati jevrejsku državu za diskriminatorne bojkote”.
“Osuda i gnjev svijeta trebaju biti usmjereni protiv Hamasa, koji je izvršio užasan napad na Izrael”, dodao je.
Posebna ključna tačka je poziv pokreta BDS za pravo na povratak Palestinaca — i njihovih potomaka — koji su raseljeni iz današnjeg Izraela tokom stvaranja države 1948. godine.
Ovim se želi “uništiti jevrejsku državu” jer bi “stvorilo palestinsku većinu” brojčano nadmašujuću Jevreje, rekao je AIPAC . Procjenjuje se da je 700.000 Palestinaca pobjeglo ili protjerano prije 75 godina, na Zapadnu obalu, u Gazu i drugdje, a njihovi potomci broje se u milionima.
Barghouti je rekao da pokret nije antisemitski i da se protivi “svim oblicima rasizma i diskriminacije”.
Pristalice BDS-a tvrde da suzbijanje pokreta zatvara vodeći put za nenasilne proteste.
„Bojkot ima dugu tradiciju da bude nešto što mogu da urade ljudi koji inače nisu nužno veoma moćni“, rekao je Džon Čalkraft, profesor historije i politike Bliskog istoka na Londonskoj školi ekonomije.
Šta se sada dešava?
Pozivi na bojkot Izraela naišli su na podršku na TikToku tokom rata, koji je potaknut hamasovom akcijom 7. oktobra na zajednice na jugu Izraela u kojoj je ubijeno oko 1.200 ljudi. U Gazi je ubijeno skoro 40.000 ljudi, većinom žena i djece.
Kreatori društvenih medija postavili su video zapise u kojima objašnjavaju koje brendove ciljaju, odbijajući određene proizvode određenih marki ili šetajući kroz trgovine i ocjenjujući brendove o njihovom pristupu Izraelu.
Simone Umba, 26, TikToker iz Atlante sa oko 375.000 pratilaca koji objavljuju o pop kulturi i aktuelnim događajima, okrenula se sadržaju o ratu između Izraela i Gaze kada je sukob počeo. Ona je godinama pratila izraelsko-palestinsko pitanje zbog arapskih i muslimanskih prijatelja i zajedničkih sljedbenika, uključujući Palestince, rekla je.
“Postoje ljudi u mom životu koji su pogođeni ovim, tako da ne mogu samo da ignorišem”, rekla je u intervjuu, dodajući da bojkote vidi kao “efikasan i miran način protesta”.
Koje kompanije i proizvodi se bojkotuju?
Između ostalih kompanija , BDS je pozvao na bojkot Pume, brenda sportske odjeće, jer je imao sponzorski ugovor sa Izraelskim fudbalskim savezom. Human Rights Watch je kritizirao IFA-u zbog djelovanja u izraelskim naseljima na okupiranoj Zapadnoj obali, a web stranica IFA nastavlja sa popisom timova sa Zapadne obale za sezonu 2023-2024.
Puma je 12. decembra rekla da će njen sponzorski ugovor s Izraelom i nekim drugim zemljama okončati 2024. godine kao dio nove marketinške strategije. BDS je ovo nazvao “pobjedom”. Puma je ranije rekla da su fudbalske reprezentacije Izraela bile snabdjevene Puminom opremom kako bi se takmičile na međunarodnim takmičenjima, ali da nemaju veze s bilo kojim drugim izraelskim fudbalskim timom, u naseljima ili na drugi način. Također je rečeno da podržava dvije lokalne humanitarne organizacije, jednu u Gazi i jednu u Izraelu.
Ahava, brend za njegu kože i kozmetiku koji ima fabriku i izložbeni prostor u izraelskom naselju na Zapadnoj obali oglašen na svojoj web stranici , je BDS meta. Ahava nije odgovorila na zahtjeve za komentare poslane e-mailom.
McDonald's je bio na meti – u kampanji na društvenim mrežama koju je BDS podržao u novembru – jer je franšiza u Izraelu obećavala besplatne obroke izraelskim vojnicima. U mejlu, McDonald's je rekao da ne podržava nijednu vladu uključenu u sukob; da je izraelska franšiza djelovala nezavisno bez pristanka ili odobrenja kompanije; i da smo “zaprepašteni dezinformacijama i netačnim izvještajima o našoj poziciji kao odgovor na sukob na Bliskom istoku.
“McDonald's u Maleziji, većinski muslimanskoj zemlji koja tradicionalno podržava Palestince, tužio je BDS za odštetu zbog tamošnjeg bojkota, javio je Reuters ovog mjeseca.
Starbucks je bio popularan fokus poziva na bojkot TikToka zbog pravnih bitaka oko propalestinskih akcija njegove unije. Kompanija je tužila sindikat zbog kršenja žiga zbog obrisane objave na društvenim mrežama objavljene 9. oktobra na kojoj je pisalo “Solidarnost s Palestinom!” Pojavio se iznad nečije objave fotografije koja navodno prikazuje buldožer kako probija barijeru koja razdvaja Izrael i Gazu. Kompanija je saopštila da je objava “nepromišljena i za osudu” i da je njen sopstveni stav da osudi nasilje u regionu. Sindikat je od tada podnio protivtužbu.
Disney je također bio kritikovan. Planira da predstavi kontroverznog izraelskog superheroja Sabru, izmišljenog člana stvarne obavještajne agencije Mossad, u nadolazećem Marvelovom filmu u franšizi Kapetan Amerika koja bi trebala biti premijerno prikazana 2025. BDS je pozvao na bojkot tok filma, ali mnogi su na društvenim mrežama pozvali pratioce da u potpunosti bojkotuju kompaniju.
U e-mailu, Marvel Studios je rekao: „Dok su naši likovi i priče inspirisani stripovima, u MCU-u [Marvelov filmski univerzum] oni su uvijek svježe zamišljeni za ekran i današnju publiku, a filmski stvaraoci uzimaju novi pristup likom Sabre.”
Kakav je uticaj BDS-a?
Od početka napora BDS-a prije skoro dvije decenije pa do neposredno prije rata, izraelska ekonomija je rasla . Dany Bahar, ekonomista i vanredni profesor na Watson institutu Univerziteta Brown, rekao je u telefonskom intervjuu da je “vrlo vjerovatno da to nije imalo efekta” na ekonomiju zemlje.
U analizi Brookings Institutiona iz 2018. godine , on i koautor Natan Sachs otkrili su da je izraelska ekonomija otporna na bojkote jer je specijalizovana za izvoz koji je teško nabaviti negdje drugdje, kao što su napredne tehnologije i poluproizvodi koji se koriste u proizvodnji druge robe, i jedno i drugo je teško bojkotovati.
Ali pokret je postigao neke zapažene uspjehe, posebno u prodaji, rekao je Chalcraft. On je ukazao na francusku uslužnu i komunalnu kompaniju Veolia, koja se povukla iz Izraela 2015. nakon višegodišnje BDS kampanje za koju je Chalcraft rekao da je dovela do gubitka “milijardi”. Veolia je negirala da je BDS bio faktor.
Maia Hallward, profesorica bliskoistočne politike na državnom univerzitetu Kennesaw u Džordžiji, napisala je u e-mailu da je uticaj BDS-a bio u tome da se “pitanja koja nisu tradicionalno u američkom diskursu iznesu u javnost”.
Ona je dodala da broj američkih država koje donose zakone protiv pokreta pokazuje da se “BDS vidi kao prijetnja”.
