Trumpova nova doktrina nacionalne sigurnosti daje Putinu upravo ono što želi

Trumpova nova strategija nacionalne sigurnosti šokirala je američke saveznike i bacila sjenku sumnje na čitav sigurnosni poredak u Evropi nakon Hladnog rata.

Dokument direktno udara na EU i dovodi u pitanje neke od ključnih principa NATO-a, dva noseća stuba evropske političke i sigurnosne arhitekture. Također najavljuje povlačenje iz američki vođenog unipolarnog sistema i preusmjeravanje fokusa na zapadnu hemisferu.

Uprkos ratu u Ukrajini, dokument upadljivo izbjegava kritiku Rusije, koja ga je već pohvalila kao “usklađenog” s njenom vizijom.

Ton dokumenta savršeno se uklapa u otvoreno nepoštovanje evropskog rukovodstva koje pokazuje administracija Donalda Trumpa. Američki predsjednik je nedavno ismijavao evropske lidere kao “slabe” ljude koji “ne znaju šta rade” na oduševljenje ruskih zvaničnika.

“Prvo i najjednostavnije, Moskva će cijeniti koliko se malo strategija osvrće na Rusiju i njenu invaziju na Ukrajinu”, kaže Jorn Fleck, viši direktor Europe Centra pri Atlantskom vijeću.

Drugo, Moskva vidi jasne prednosti u tome što SAD svoje prioritete uokviruje kroz “nacionalni suverenitet, neintervencionizam i smanjeni prioritet evropske sigurnosti”, dodaje on.

Dokument predstavlja Trumpovu viziju kontinenta, kaže Constanze Stelzenmüller iz Brookings Institutiona, kao “Evropu bez EU, i sa tvrdo desnim vladama u ključnim prijestolnicama, posebno Londonu, Parizu, Varšavi i Berlinu.”

Vizija rascjepkane Evrope

Novi američki strateški dokument oštro kritikuje EU i “druge transnacionalne strukture”, dok slavi rast “patriotskih” partija jasnu referencu na krajnje desne, euroskeptične pokrete poput njemačke AfD, koje favorizuju Trumpovi saradnici poput potpredsjednika JD Vancea.

Neki evropski analitičari priznaju da kritika evropske slabosti nije potpuno neutemeljena. Decenijama su evropske vojske bile nedovoljno finansirane, oslanjajući se na Washington za sigurnosnu zaštitu.

“Što se Evropa pokaže sposobnijim saveznikom, to će joj manje trebati SAD i imat će veći utjecaj u Washingtonu”, kaže Edward Lucas, britanski novinar i viši saradnik CEPA-e.

Uprkos svojoj veličini i snazi, Evropa ne radi ništa što bi “impresioniralo” SAD, dodaje on, ocjenjujući da je “prigovaranje i žaljenje na to koliko je Trumpova administracija užasna… gubljenje vremena.”

Slično tome, Stelzenmüller naglašava da bi američka strategija trebala ubrzati “prebacivanje tereta evropske odbrane na kontinent.”

Ipak, dok dokument poziva Evropu da “stane na svoje noge” i preuzme odgovornost za sopstvenu odbranu, on u očiglednoj kontradikciji, Evropljane zamišlja kao skup fragmentiranih “suverenih nacija”.

Fleck naglašava ovaj paradoks: “Strategija direktno cilja EU kao protivnika evropskom uspjehu.”

“Ako bi EU odlučila da se ozbiljno angažuje, kao što bi trebala, administracija bi to mogla dočekati s negodovanjem,” dodaje.

Ovo se jasno vidjelo prije nekoliko dana tokom javne prepirke američkih i evropskih zvaničnika oko briselske kazne za X, društvenu mrežu u vlasništvu Trumpovog bivšeg savjetnika, milijardera Elona Muska.

Nesigurna budućnost NATO-a

Od kraja Hladnog rata, američke administracije podržavale su proširenje NATO-a radi jačanja zajedničke sigurnosti u Evropi.

Novi dokument se povlači od ovog stava, odbacujući ideju da NATO treba biti “perpetualno šireći savez”.

Ovakva formulacija šok je za Ukrajinu, koja je 2022. podnijela zahtjev za članstvo, ali nikada nije dobila formalnu pozivnicu.

Istovremeno, to je upravo ono što Moskva želi čuti. Kremlj stalno tvrdi da je istočno širenje NATO-a, posebno prema državama koje je Rusija napala, njegova glavna sigurnosna briga.

Dokument ide i dalje i kaže da direktno dovodi u pitanje buduće odnose čak i sa sadašnjim NATO saveznicima, sugerišući da bi migracijski pritisci mogli učiniti neke od njih nepouzdanima u decenijama koje dolaze.

U kontekstu planiranog smanjenja američkog vojnog prisustva u Evropi i Trumpovog neodređenog stava prema Moskvi, ovo potkopava uvjerenje u američku spremnost da vojno brani evropske partnere.

Strategija je objavljena gotovo istovremeno s anketom koja pokazuje rekordnu podršku NATO-u među američkom javnošću, te uz odbrambeni zakon u Kongresu koji učvršćuje američke obaveze u Evropi nagovještavajući da Trumpova vizija nije široko prihvaćena u SAD.

Rusija nije prijetnja

Trumpova neprijateljstva prema Evropi kao samostalnom akteru posebno je vidljivo u dijelu o ratu Rusije protiv Ukrajine.

Strategija naziva Moskvu “percipiranom” egzistencijalnom prijetnjom za Evropu, ali ne i za SAD. Uloga Washingtona je da diplomatski “stabilizuje” odnose s Rusijom.

Dokument također tvrdi da evropsko rukovodstvo ne uvažava da “velika evropska većina želi mir”, iako ankete i dalje pokazuju snažnu podršku pomaganja Ukrajini.

Trumpov tim nije blagonaklon prema evropskim naporima da podrže Kijev, sugerišući da takav pristup otežava mirovne pregovore.

Kako Fleck navodi, američka sigurnosna strategija prikazuje Evropu kao “zaraćenu stranu”.

Dok su evropski lideri na dokument reagovali opreznim podsjećanjem Trumpu ko je zapravo saveznik, Rusija ga je objeručke prihvatila.

Dmitrij Medvedev, bivši ruski predsjednik poznat po zapaljivoj retorici prema Zapadu i Ukrajini, pohvalio je “realističnu procjenu savremenih izazova”.

“Prilagodbe koje vidimo… u velikoj mjeri su u skladu s našom vizijom,” rekao je portparol Kremlja Dmitrij Peskov.

Postoje jasne sličnosti s ruskom strategijom nacionalne sigurnosti iz 2021, posebno u zajedničkom skepticizmu prema liberalnom poretku nakon Hladnog rata i implicitnom ili otvorenom zagovaranju multipolarnog svijeta u kojem velike sile daju prioritet vlastitim zonama utjecaja.

NATO i EU članstvo ključni su spoljnopolitički ciljevi Ukrajine. Sada Trumpova strategija slabi EU i zaustavlja širenje NATO-a.

Trumpova vizija također ne izaziva ruske imperijalne ambicije i zadovoljna je traženjem “stabilnih” odnosa. Sa SAD-om koji se povlači i Evropom oslabljenom i rascjepkanom, Kijev bi mogao ostati gotovo bez saveznika.