Vatikan, Dubrovnik i još neke evropske destinacije pretrpani turistima
Od znamenitosti i mjesta poput Louvrea u Parizu i Fontane di Trevi u Rimu, do otoka poput Santorinija i glavnih Kanarskih otoka, do velikih i malih gradova poput Barcelone u Španjolskoj, Venecije u Italiji, Dubrovnika u Hrvatskoj i Brugesa u Belgiji – postoji popis europskih destinacija u kojima prekomjerni turizam vlada.
S tim rastom povezanim s turizmom dolaze i masovni protesti sve frustriranijih stanovnika. Umorni su od gužvi, buke, preopterećenih usluga, visokih troškova stanovanja i prometnih gužvi koje ugrožavaju njihov način života.
Plakati koji pozivaju turiste da “idu kući”, pa čak i fizički napadi na turiste – kao u Barceloni i Valenciji ovog ljeta gdje su demonstranti prskali turiste vodenim pištoljima – nisu neuobičajeni. Antituristički pokreti počinju utjecati i na lokalne izbore.
Prekomjerni turizam i rezultirajući pritisci
Strah od “krize prekomjernog turizma” u Evropi, zbog naglog porasta broja putnika koji ovog ljeta dolaze na stari kontinent, je realan.
To prisiljava vlade da se pozabave ekološkim, društvenim i ekonomskim pritiscima koje ovaj trend stvara.
Prema analizi Eurostata, tokom prvog kvartala 2025. godine, u turističkim smještajnim objektima širom EU zabilježeno je 452,4 miliona noćenja.
Neke zemlje snose veći teret od drugih. Francuska, kao najposjećenija međunarodna destinacija, prošle godine je primila 100 miliona turista. Španija, koja je na drugom mjestu, primila je gotovo 94 miliona – gotovo dvostruko više od vlastite populacije.
Posjećivanje mnogih najpopularnijih znamenitosti u Evropi postalo je fizički zahtjevno iskustvo.
Ljudi se probijaju kroz duge redove u gomili i pokušavaju napraviti selfije.
„Evropa, često nazivana muzejom svijeta, suočava se s neviđenim porastom turizma, koji njene slikovite ulice pretvara u prenatrpane prolaze i izaziva široku zabrinutost zbog prekomjernog turizma“, piše The Independent.
Rekordan broj posjetilaca
„Rekordan broj posjetilaca kontinenta sada opterećuje lokalne resurse i izaziva reakciju stanovnika, dok je poznati prizor kofera koji zveckaju po kaldrmi i turista koji se guraju za savršeni selfi postao simbol tog pritiska“, navodi list.
Kruzeri, koji dovoze hiljade posjetilaca na destinacije koje su već preopterećene prekomjernim turizmom, poput Venecije, Kanarskih i Balearskih ostrva, Santorinija i drugih malih grčkih ostrva, ostavljaju značajan ekološki otisak.
Istovremeno, oni malo doprinose lokalnoj ekonomiji.
Strani posjetioci činili su otprilike 45,6 posto svih noćenja u prva tri mjeseca 2025. godine, prema izvještaju Eurostata.
Novost su velike razlike između zemalja EU. Najmanje zemlje poput Malte (91,2 posto), Kipra (85,7 posto) i Luksemburga (80,4 posto) imale su najveći udio noćenja stranih turista. Čak više od “uobičajenih osumnjičenih” poput Španije, Francuske i Italije.
Najprometnije destinacije
Prva mjesta na listi najposjećenijih turističkih destinacija na svijetu, mjereno brojem posjetilaca koji višestruko premašuje broj lokalnih stanovnika, zauzimaju destinacije u novoj rang listi koju je objavio Go2Africa, što ukazuje na rastući globalni trend.
Međutim, kako objašnjava britanski list The Mirror u članku pod naslovom “Zabranjene zone – gdje turisti nadjačavaju lokalno stanovništvo”, “odnos broja posjetilaca i lokalnog stanovništva ne daje potpunu sliku destinacije i njenog odnosa prema turizmu”.
Ipak, to daje dobar pokazatelj koliko je lokalna ekonomija zavisna od turizma i koliko gužve mogu biti tokom sezone.
Vatikan na vrhu liste destinacija pogođenih prekomjernim turizmom
Vatikan je na prvom mjestu po najnesrazmjernijem odnosu broja turista u odnosu na lokalno stanovništvo. To je najmanja država na svijetu po površini i broju stanovnika.
Suvereni grad-država smješten unutar Rima, prostire se na samo 0,44 kvadratna kilometra i mjesto je hodočašća i kulturnog značaja za mnoge ljude širom svijeta.
Sa samo 882 stanovnika, Vatikan godišnje primi nevjerovatnih 6,8 miliona turista. To znači da na svakog lokalnog stanovnika dolazi 7.710 posjetilaca.
„Svaki dan, hiljade posjetilaca se doslovno guraju kroz ovu ‘vatikansku mašinu za novac’, pod nadzorom osoblja muzeja“, napisao je jedan posjetilac TripAdvisora o svom iskustvu u Vatikanskom muzeju. „Praktično nema šanse da se brojna remek-djela posmatraju u miru.“
Statistike iz maja pokazuju da broj posjetilaca Vatikana može dostići 25.000 dnevno. Redovi za ulaznice se često protežu duž zidina. To je više od pola miliona posjetilaca mjesečno. “Evropske mikrodržave” su također na drugom i trećem mjestu.
Kneževina Andora je druga na listi
Kneževina Andora, mala država bez izlaza na more, prostire se na 468 kvadratnih kilometara. Njena površina je otprilike dva i po puta veća od površine Washingtona i nalazi se između Francuske i Španije. Zauzima drugo mjesto na listi.
Sa populacijom od preko 85.000 ljudi (prema popisu stanovništva iz 2023. godine), ova mala evropska zemlja, najpoznatija po svojim luksuznim skijalištima i kupovini bez poreza, godišnje dočeka oko 9,6 miliona turista. To znači da na svakog stanovnika dolazi 118 posjetilaca.
Status poreskog utočišta i činjenica da je gotovo cijela ekonomija usmjerena na turizam doprinose velikoj privlačnosti ove kneževine.
Smještena u Pirinejima, Andora također nudi prekrasan krajolik s vrhovima preko 2.000 metara, dubokim dolinama i vijugavim rijekama.
San Marino i prekomjerni turizam
Treća zemlja na listi, gdje broj posjetilaca premašuje broj lokalnih stanovnika, je San Marino.
Okružen Italijom sa svih strana i osnovan 301. godine nove ere, San Marino je najstarija preživjela republika na svijetu, održavajući svoju nezavisnost više od 1700 godina.
Kao mjesto svjetske baštine pod zaštitom UNESCO-a, ima tri impozantne tvrđave na okolnim visokim vrhovima.
Glavni grad, koji se naziva i San Marino, nalazi se na obroncima Monte Titana. Poznat je po svom srednjovjekovnom starom gradu okruženom zidinama i uskim popločanim ulicama.
Posjetitelje privlače krajolik, kuhinja i arhitektonske znamenitosti.
Sa površinom od nešto više od 60 kvadratnih kilometara, to je treća najmanja teritorija u Evropi i peta najmanja na svijetu.
Sa samo 33.600 stanovnika, San Marino privlači oko dva miliona turista godišnje. To znači da na svakog lokalnog stanovnika dolazi 60 turista.
Iako je San Marino među destinacijama gdje turisti brojčano nadmašuju lokalno stanovništvo, često se spominje na rang listama najmanje posjećenih zemalja u Evropi.
Da li i Monako ima problem sa prekomjernim turizmom?
Još jedna kneževina, Monako na francuskoj rivijeri na Sredozemnom moru, nedaleko od italijanske regije Ligurija, privlači luksuzne putnike svojim poznatim kockarnicama, jahtama i mediteranskom obalom, a grad-država je često preplavljen posjetiocima.
Monako godišnje posjeti oko 340.000 turista.
Iako, prema pisanju lokalnog medija Monaco Voice, “Monako kao da je izbjegao zamke masovnog turizma”, i dalje se nalazi na 8. mjestu liste destinacija gdje broj posjetilaca premašuje broj lokalnih stanovnika.
Kneževina zauzima površinu od 2,08 kvadratnih kilometara, što je čini drugom najmanjom suverenom državom na svijetu, odmah nakon Vatikana.
Njenih 39.000 stanovnika čini je najgušće naseljenom suverenom državom. Samo oko 10.000 stanovnika je iz Monaka.
Monako također drži rekord za najkraću nacionalnu obalu na svijetu sa 3,83 km. Isključujući zemlje bez izlaza na more, poznat je kao jedno od najbogatijih i najskupljih mjesta na svijetu.
Opasan prekomjerni turizam na Malti
“Malta proglašena devetom najposjećenijom turističkom destinacijom na svijetu” glasi naslov u Malta Independentu povodom novog izvještaja.
Sa historijom koja traje sedam hiljada godina, Malta, smještena između Sicilije i sjeverne obale Afrike, poznata je po sunčanim plažama, drevnim ruševinama i živopisnoj mediteranskoj kulturi.
Prošle godine, Malta je imala zvanično registrovano stanovništvo od 563.443 stanovnika i preko 3,5 miliona turista, što znači 6,32 turista po stanovniku.
Malta Business Weekly izvještava da je zemlja već primila „nešto više od 1,4 miliona turista u prvih pet mjeseci 2025. To obično predstavlja oko 35% svih turista tokom cijele godine.“
Sve je vjerovatnije da ćemo 2025. godine imati preko četiri miliona (moguće 4,1 milion) turista. Prošle godine smo imali 3,6 miliona turista.
Od 2019. godine, broj turista se povećao za 54 posto, dok su stvarni prihodi od turizma porasli za 51 posto.
Tokom ljetnih mjeseci, stanovnici Malte moraju podnijeti gužve turista. Posebno mladih ljudi koji dolaze jeftinim letovima i putnika s kruzera, što je izazvalo uzbunu među ekolozima i lokalnim stanovništvom zbog moguće “ekološke katastrofe”.
“Prekretnica na ostrvu Comino”
Rast broja turista posebno pogađa jedno od najznačajnijih, najfotografiranijih i najosjetljivijih mjesta – Kristalno plavu lagunu na ostrvu Comino, koja je, prema lokalnim izvještajima, dostigla kritičnu tačku sa preko 10.000 posjetilaca dnevno iz cijelog svijeta.
Prekrasno prirodno jezero s kristalno čistom vodom i upečatljivim krečnjačkim formacijama, Kristalno plava laguna, transformirala se iz nekada mirnog mjesta za kupanje i ronjenje u prepuno područje puno brodova i kupača tokom vrhunca sezone.
To je dovelo do sve veće neravnoteže između turizma i ekološke održivosti staništa rijetkih ptica i zaštićenih morskih područja.
Ovako BBC opisuje situaciju u Kristalnoj plavoj laguni na Cominu: “Gomila ljudi stoji rame uz rame, bore se za prostor, smeće se prosipa iz prepunih kanti i zapetljano je u zgaženo ružičasto grmlje, dok brzi motorni čamci ostavljaju trag ekološke štete.”
Frustracija i pretjerani turizam na Cominu rastu godinama, a neki razočarani posjetioci čak nazivaju jednodnevni izlet s Malte “prevarom”.
Prenatrpani brodovi, ograničene usluge i sve veća degradacija okoliša vrše sve veći pritisak na vlasti da preduzmu mjere.
Cecilia Rodriguez, saradnica Forbesa
