Sistemska ekonomska agresija: Organizovani napadi, spaljeni maslinjaci i uništena privreda
Berba maslina započela je u okupiranoj Zapadnoj Obali – ali s njom su došli i sve češći, brutalni napadi izraelskih naseljenika na Palestince i njihova stabla.
U prvih šest mjeseci 2025. godine, Ured UN-a za ljudska prava zabilježio je 757 napada naseljenika koji su rezultirali povredama ili uništenjem imovine. Meta su bili palestinski civili, maslinjaci i usjevi, što je izazvalo osude UN-ovih dužnosnika i međunarodne zajednice.
U međuvremenu, u Gazi — koja je nekada imala razvijenu industriju maslina — gotovo svo poljoprivredno zemljište je uništeno u dvogodišnjoj izraelskoj ofanzivi, tokom koje je ubijeno više od 68.000 Palestinaca.
Zašto je uzgoj maslina toliko važan Palestincima?
Uzgoj maslina — najrasprostranjenijeg palestinskog poljoprivrednog proizvoda — datira hiljadama godina unazad, do civilizacija antičkog Mediterana. Stari Grci su, primjerice, maslinovu granu smatrali simbolom mira.
Kroz vijekove, maslina se u Palestini koristila za hranu, kozmetiku, sapune, lijekove i gorivo, dok se maslinovo drvo upotrebljavalo u gradnji.
Tokom četiri stoljeća osmanske vladavine, do 1917. godine, proizvodnja maslina značajno je porasla i postala temelj palestinskog izvoza.
Danas se polovina obradivog zemljišta u okupiranim palestinskim teritorijama koristi za uzgoj maslina. Prema podacima Palestinskog trgovinskog centra, godišnji izvoz maslina može donijeti gotovo 200 miliona dolara palestinskoj ekonomiji u dobrim godinama.
Oko 100.000 porodica u Zapadnoj Obali ovisi o prihodima od berbe maslina — uključujući oko 15% zaposlenih žena, prema podacima UN-a.
Ali maslina je mnogo više od poljoprivredne kulture. Kako kaže Mohammed Abu al-Rabb, farmer iz sela Jablun kod Dženina:
“To nije samo drvo, to je naslijeđe naših predaka – njihova volja je da ga čuvamo.”
Maslinovo drvo simbolizira sumud – palestinski pojam koji označava izdržljivost i svakodnevni otpor, temelj opstanka naroda pod okupacijom.
Šta se dešava palestinskim maslinarima u Zapadnoj Obali?
Palestinsku poljoprivredu, naročito maslinjake, napadaju cionističke grupe još od britanskog mandata – prije osnivanja Izraela.
Danas u Zapadnoj Obali živi oko 700.000 izraelskih naseljenika u 150 naselja i 200 nelegalnih „predstraža“. Obje su kategorije protuzakonite prema međunarodnom pravu, dok izraelske vlasti redovno toleriraju i štite napade svojih naseljenika.
U 2020. godini, gotovo 40% palestinskih maslinara prijavilo je krađu ili uništenje usjeva od strane naseljenika, dok su mnogi fizički napadnuti tokom berbe. Izraelska vojska, koja kontroliše sigurnost u okupiranoj zoni, rijetko interveniše.
Nakon 7. oktobra 2023. i napada pod vodstvom Hamasa, nasilje nad palestinskim farmerima naglo je eskaliralo. Na desetine svjedoka prijavilo je da su izraelski vojnici pomagali naseljenicima u napadima, prema UN-ovom Uredu za koordinaciju humanitarnih pitanja (OCHA).
U avgustu 2025. izraelska vojska je uništila 10.000 stabala maslina tokom trodnevne opsade sela Al Mughayyir, pod izgovorom odmazde za napad na naseljenika. Neka od stabala bila su stara preko 100 godina.
General izraelske vojske Avi Bluth izjavio je: “Svako selo mora znati – ako napadnu naseljenika, platiće visoku cijenu.”
Zbog izraelskih restrikcija kretanja, mnogi palestinski farmeri su dobili samo nekoliko dana da uberu masline na zemlji koja zahtijeva sedmice rada. Tako je oko 20% uroda ostalo neobrano, uz gubitke od 10 miliona dolara.
Tokom 2024. napadi su više nego udvostručeni – zabilježeno je gotovo 200 incidenata, uključujući ubistvo 59-godišnje Hanan Abu Salami, koju su izraelski vojnici ubili bez upozorenja dok je radila u porodičnom maslinjaku kod Dženina.
Napadi na maslinjake i poljoprivrednike dio su šire strategije ekonomskog i demografskog pritiska — s ciljem da se Palestincima oduzme izvor prihoda i natjera ih da napuste zemlju.
Osim paljenja stabala, izraelske snage često zatrpavaju bunare, uništavaju stoku i ruše seoske kuće, sistematski gušeći palestinsku privredu.
Pod vladom Benjamina Netanyahua i njegovom desničarskom koalicijom Likuda, Izrael je otvoreno proširio planove za aneksiju Zapadne Obale, usvojivši preliminarni zakon u tom smjeru.
Šta je s maslinama u Gazi?
Dvije godine izraelskih bombardovanja gotovo su izbrisale 1,1 milion stabala masline u Gazi.
Prema izvještaju UN-ove Organizacije za hranu i poljoprivredu (FAO) iz avgusta 2025, 98,5% poljoprivrednog zemljišta je oštećeno ili nedostupno.
Više od pola miliona ljudi suočava se s glađu.
UN-ova organizacija Al Mezan optužila je Izrael za “ekocid”, upozorivši da toksične supstance zagađuju tlo i podzemne vode te ulaze u lanac ishrane.
Maslinjaci, prese i infrastruktura uništeni su gotovo u potpunosti. Zbog višedecenijske blokade, izvoz maslinovih proizvoda je stao – treću godinu zaredom Palestinci u Gazi propuštaju berbu, dok mnogi od sasušenih stabala prave ogrjev za preživljavanje.
UN i organizacije za ljudska prava upozoravaju na sve veće nasilje nad palestinskim farmerima.
Amnesty International je u maju 2025. osudio uništavanje grada Khuza’a u Gazi, uključujući njegovo najplodnije zemljište:
“Uništavanje ključnih poljoprivrednih površina mora se posmatrati u kontekstu izraelske politike izgladnjivanja kao metode ratovanja.”
Ajith Sunghay, šef UN-ovog Ureda za ljudska prava u Palestini, izjavio je 21. oktobra 2025:
“Već dvije sedmice od početka berbe svjedočimo brutalnim napadima na palestinske muškarce, žene, djecu i strane volontere. Nasilje naseljenika eksplodiralo je po obimu i učestalosti – uz odobrenje, podršku, pa i učešće izraelskih sigurnosnih snaga – i uvijek bez kazne.”
On je naglasio da maslina za Palestince znači život, naslijeđe, otpornost i ekonomsku nezavisnost:
“Napadi na sezonu berbe maslina nisu slučajni. Oni su dio dugoročnog plana da se raskine veza Palestinaca s njihovom zemljom, olakša kolonizacija i proširi ilegalna izraelska naselja.”
Sunghay je pozvao države članice UN-a da izvrše pritisak na Izrael kako bi zaštitio civile i povukao aneksione planove. “I da, sve počinje s maslinama.”
