Nedavni niz požara litijumskih baterija u avionima zabrinjava zaposlene u avijaciji
Nedavno je let kompanije American Airlines završen prinudnim slijetanjem kada se uređaj jednog putnika zapalio nakon polijetanja. To je posljednji u nizu zabrinjavajućih incidenata u kojima su učestvovali uređaji na litijumske baterije u avionima.
Federalna uprava za avijaciju (FAA) saopštila je da istražuje požar u kabini izazvan ličnim uređajem putnika. On je primorao avion American Airlinesa na letu iz Philadelphije za Phoenix, sa 160 putnika i šest članova posade, da prinudno sleti na Međunarodni aerodrom Washington.
Prema evidenciji FAA, zabilježeno je 46 incidenata sa požarima povezanim sa litijumskim baterijama u avionima ove godine do 15. augusta. U prosjeku oko 1,4 sedmično.
Dodatno, prema Forbes analizi podataka sistema za prijavu bezbjednosnih incidenata NASA, od januara do maja 2025., podnijeta su 22 anonimna izvještaja o bezbjednosnim problemima povezanima sa litijumskim baterijama. Ovaj sistem omogućava zaposlenima u avijaciji da povjerljivo prijave probleme bez straha od kazne.
Ove godine gotovo desetak avio-kompanija – uglavnom iz Azije – promijenilo je pravila o prenosivim punjačima na litijumske baterije u avionima. Southwest Airlines jedini je američki prevoznik koji je to učinio.
Incidenti
Početkom augusta, kabinu aviona KLM Royal Dutch Airlines ispunio je dim. Prenosivi punjač za telefon zapalio se tokom leta iz Sao Paula za Amsterdam. U julu je lični uređaj sa litijum-jonskom baterijom izazvao požar na letu Delta Airlinesa. To je dovelo do prinudnog sletanja u Fort Myersu. Sumnja se da je iste sedmice požar izazvan baterijom izbio u prtljažnom prostoru iznad sjedišta na letu Virgin Australija. Kabina je bila puna dima. (Od tada, kompanija preispituje pravila o nošenju power bank uređaja u avionima. „Ako namjeravate da putujete sa power bank uređajem, držite ga na vidnom mjestu i uvijek pri ruci tokom leta“, navodi se na sajtu Virgin Australia.) U aprilu, avion Havaiian Airlines na letu iz Honolulua za Tokio oglasio je uzbunu. Tada se mobilni telefon putnika zaglavio u sjedištu i počeo da ispušta „miris paljevine“.
Glavna opasnost ovih baterija je što mogu da se pregriju i uđu u stanje tzv. termičkog bijega. To je lančana reakcije u kojoj litijum-jonska ćelija ulazi u nekontrolisano zagrijavanje. Ono proizvodi ekstremno visoke temperature, dim i, na kraju, požar koji je posebno teško ugasiti. On može da se ponovo rasplamsa čak i nakon što je djelovalo da je ugašen. FAA na svom sajtu navodi da su „posade obučene da prepoznaju i reaguju na požare litijumskih baterija u kabini“.
Četiri uređaja po putniku
Jedan od glavnih izazova je ogromna količina litijumskih baterija koje se nalaze na svakom letu. Prema istraživanju organizacije ULSE iz 2024. na uzorku većem od 12.000 odraslih, prosječan putnik u SAD na avion unese četiri uređaja. Najčešće pametni telefon (81%), laptop (40%), bežične slušalice (38%) i tablet (35%). Prema podacima FAA, 39% incidenata od 2006., bilo je povezano sa prenosivim punjačima, dok su na drugom mjestu elektronske cigarete, odgovorne za 21% slučajeva.
Situaciju dodatno komplikuje i to što FAA na svojoj stranici „PackSafe“ savjetuje da se uređaji sa litijumskim baterijama pakuju u ručni prtljag, dok u isto vrijeme navodi da se mogu staviti i predati prtljag pod uslovom da su „potpuno ugašeni i zaštićeni od slučajnog aktiviranja ili oštećenja“. Ipak, rezervne litijum-jonske baterije, uključujući power bank uređaje i kućišta sa baterijama za punjenje, moraju biti u ručnom prtljagu. Uprkos redovnim upozorenjima TSA i aviokompanija, istraživanja pokazuju da putnici imaju vrlo slabu svijest o tome šta pokreće njihove uređaje i kakav rizik nose.
Uređaje stavljati u ručni prtljag
Više od jedne trećine putnika (38%) ipak stavlja punjive uređaje u predati prtljag, gdje im nije moguće prići tokom leta, pokazuje istraživanje ULSE iz 2024. Iako TSA pregleda predati prtljag u potrazi za baterijama, neki uređaji ipak prođu kontrolu. Naprimer, u aprilu je radnik na utovaru prijavio torbu koja je počela da se dimi i zatim se zapalila dok je prolazila kroz sortirnu traku. Srećom, prije nego što je unijeta u avion. U maju je drugi radnik prijavio da se kutija otvorila, pa su se po pisti rasule litijum-jonske baterije, rezervne kamere i veliki power bank, tik pred ukrcavanje u teretni prostor. U više prijava u bazi sistema NASA, između januara i maja, opisani su slučajevi električnih trotineta i hoverbordova pronađenih u predatom prtljagu, ponekad tek nakon slijetanja.
Analiza povjerljivih izvještaja pokazuje da profesionalci u avijaciji – od pilota i stjuardesa do zemaljskog osoblja – vrlo dobro razumiju rizike. Najveći sindikat stjuardesa poručuje da je „apsolutno zabrinut i da godinama radi sa industrijom i regulatorima na rješavanju ovog problema“, naglasila je portparolka Taylor Garland iz Asocijacije kabinskog osoblja. Ona predstavlja skoro 55.000 stjuardesa u 20 aviokompanija. Ona je dodala da sistemi protivpožarne zaštite u teretnom prostoru „nisu projektovani da zaustave požar litijumske baterije, pa je uvijek bolje da uređaji budu u kabini, u rukama putnika“.
Iako se statistički gledano 1,4 incidenta nedjeljno u SAD-u čini zanemarljivim brojem u poređenju sa više od dva miliona putnika koji svakodnevno lete sa više elektronskih uređaja, Dave Hunt, potpredsjednik za bezbjednost i sigurnost u Southwest Airlinesu, kaže: „Ovo je izuzetno rijedak događaj. Problem je što ima vrlo ozbiljne posljedice. A znamo i šta je najgori scenario – nekontrolisan požar“.
Od 2006. FAA je potvrdila 644 incidenata povezanih sa litijumskim baterijama.
Suzanne Rowan Kelleher, Forbes
