Kako su dronovi i skeneri potvrdili veliku grešku Britanaca u Bici na Sommi

Korištenjem dronova, laserskih skenera i drugih modernih tehnoloških alatki, naučnici su otkrili nove detalje ključne eksplozije na početku jednog od najsmrtonosnijih sukoba Prvog svjetskog rata – Bitke na Sommi – zajedničke operacije britanskih i francuskih snaga na Zapadnom frontu.

Ofanzivna miniranja usmjerena na sabotiranje neprijateljskih pozicija bila su integralni dio rovovskog ratovanja u Prvom svjetskom ratu. Britanski mineri su ručno kopali podzemni sistem kod brda Hawthorn Ridge na sjeveru Francuske kako bi uništili snažan njemački sistem rovova poznat kao Hawthorn Redoubt.

Međutim, 1. jula 1916, kada su britanske snage detonirale 18 tona eksploziva koji su unijeli u tunel, eksplozija je dovela do katastrofe za savezničke snage – obavještavajući njemačke trupe o predstojećem pješadijskom napadu i dajući im dovoljno vremena da inkorporiraju krater formiran eksplozijom u svoju prvu liniju. Uslijedili su teški britanski gubici.

„Prvi put smo pronašli fizičke dokaze o tome kako su njemački vojnici konsolidovali dio kratera koji je ostao poslije eksplozije, i zapravo ga koristili u svoju korist kao novu odbrambenu poziciju“, rekao je Jaime Pringl, forenzički geonaučnik na Univerzitetu Kijel u Velikoj Britaniji.

Pringl je jedan od koautora studije objavljene u Žurnalu arheologije konflikata koja detaljno opisuje kako su istraživači iz Velike Britanije otkrili skrivenu vojnu istoriju koristeći uređaje poput dronova opremljenih multispektralnim kamerama koje mogu proizvesti slike predmeta zakopanih u zemlji.

Zemaljski laserski skeneri pružili su detaljne poglede na oblik kratera, a magnetometri, koji proučavaju varijacije u magnetnom polju Zemlje, pomogli su određivanju gdje se koncentracije metalnih materijala nalaze blizu površine kratera, a gdje dublje.

„Tehnički pregledi su omogućili da detaljno ispitamo krater na površinskom i podzemnom nivou i pružimo jasnu predstavu o njegovom obliku i kako je stvoren“, rekao je profesor Peter Doyle, vojni istoričar na Univerzitetu Goldsmiths u Londonu i član istraživačkog tima, u email intervjuu.

Prvi dan Bitke na Sommi smatra se najkrvavijim danom u britanskoj vojnoj istoriji i ostaje bolan trenutak u britanskom kolektivnom pamćenju. Britanske snage su detonirale tunel 10 minuta ranije nego što je prvobitno planirano kako bi dale priliku obilnoj količini padajućih krhotina da se smiri, tako da bi trupe imale bolje šanse za bezbjedan prolaz.

Istoričari su nazvali preranu eksploziju „kolosalnom greškom“, stav koji je potvrđen ovim istraživanjem. Istraživači su otkrili i iskopali dvije sekcije rovova, koje su Nijemci uspješno integrisali u svoju postojeću mrežu rovova nakon eksplozije koja je formirala krater. Ovaj novoosvojeni prostor su koristili kao opservacionu tačku i snajpersku stanicu.

„Ono što ovo istraživanje pomaže da se istakne jeste trenutak u vremenu, desetominutna praznina u znanju koju su Britanci skupo platili“, rekao je Doyle. „Od tog trenutka nadalje, Britanci su znali da nije bilo potrebe za detoniranjem mina tako rano. To je uticalo na izuzetno uspješnu Bitku kod Mesina u junu 1917, koja je vidjela mnogo miniranja i dovela do zauzimanja njemačkih linija“.

Eksplozija kod Hawthorn Ridgea stvorila je krater prečnika 130 metara koji je dosezao u dubinu gotovo 60 metara. Unutar i oko površine kratera, istraživači su pronašli vojne artefakte, uključujući ispaljenu, ali neeksplodiranu britansku artiljerijsku granatu sa sačuvanim paljenjem. Iskopavanja su otkrila praznu kutiju za municiju za mitraljez i ono što naučnici vjeruju da je njemačka bodljikava žica.

Tim je takođe pronašao dokaze o prethodno nepoznatom plitkom tunelu, koji su vjerovatno iskopali Nijemci nakon što su zauzeli krater kako bi napredovali prema britanskim linijama.

Prednosti neinvazivne arheologije

Ova multidisciplinarna istraga je „uzbudljiva i značajna“, rekao je Chris Višnjevski, forenzički naučnik na Univerzitetu Kili i jedan od koautora studije. Otkrića pružaju nove uvide u istorijski značajnu bitku staru 107 godina, koja je rezultirala sa najmanje milion žrtava. Ovi rezultati takođe pokazuju kako naučnici koriste geonauku kako bi otkrili istorijske tajne, vojne i druge.

„Ono što je dobro kod geonauke jeste da ništa ne uništavate prije nego što zakopate lopatu u zemlju“, rekao je Richard Froynd, pokojni arheolog i profesor jevrejskih studija na Univerzitetu Christopher Newton u Virdžiniji, kada smo razgovarali o njegovom timu koji se oslanjao na geonaučne alatke da popuni praznine u istoriji Holokausta. „Nije jako radno intenzivan i, najvažnije, nije skup“.

Tunel kod Hawthorn Ridga nije jedini koji su britanske ekipe izgradile u blizini Bitke na Sommi, ali je najpoznatiji. Britanski snimatelj i ratni dopisnik Jefery Malins snimio je detonaciju na filmu i uključio je u 77-minutni dokumentarni film „Bitka na Sommi“, koji prikazuje iskustvo rovovskog ratovanja i patnje i hrabrost običnog britanskog vojnika. Procjenjuje se da je oko 20 miliona gledalaca posmatralo materijal u nedjeljama nakon što je pušten povodom bitke, koja je trajala do 18. novembra 1916.

Malo više od četiri mjeseca nakon katastrofalne eksplozije kod Hawthorn Ridgea, britanske snage su detonirale drugi tunel iz iste galerije, prouzrokujući formiranje novog i manjeg kratera. Ta eksplozija se pokazala mnogo uspešnijom za Britaniju od prve, jer je omogućila savezničkoj pješadijskoj jedinici, 51. Hihgland divizije, da zauzme Hawthorn Redoubt i obližnje selo Bomon Amel.

Osim istraživača sa Univerziteta Kili i Univerziteta Goldsmiths, tim je uključivao predstavnike Univerziteta London South Bank, Univerziteta Staffordshire, Atlantskog tehnološkog univerziteta i Arheološke službe Stoke-on-Trent.

Učesnici su imali pun i ekskluzivan pristup lokaciji koji im je odobrila asocijacija Hawthorn Ridge Krater, francusko-britanska organizacija koja ima za cilj očuvanje i zaštitu mjesta sa dvostrukim kraterima formiranim tokom Bitke na Sommi. Godine 2018. stekla je zakup od 99 godina na kraterima i okolnom zemljištu, koje posjetioci mogu besplatno obići.

Asocijacija je smanjila suvišno rastinje oko kratera, očistila smeće na mjestu i nadgleda redovno održavanje.

Krater kod Hawthorna „bio je prekriven rastinjem i nedovoljno proučavan godinama, ali je bio jedna od najprepoznatljivijih karakteristika bojišta, i jedno od njegovih najznačajnijih ratnih obilježja“, rekao je Doyle. „Tim je znao da s njihovom stručnošću može baciti novo svjetlo na ovo zaista značajno mjesto“.

Lesli Kac, saradnica Forbes