Nesolventnost kompanija u centralnoj i istočnoj Evropi povećana

Iako je 2024. ponovo zabilježen privredni rast, poslovna stabilnost je nastavila da se urušava. Uprkos slabljenju inflacije i oporavku BDP-a, stopa nesolventnosti kompanija je porasla u većini zemalja centralne i istočne Evrope. U godišnjem izvještaju o nesolventnosti kompanija ovog regiona koji je sačinio Coface, privredni oporavak se nije odrazio na poslovnu otpornost.

Broj nesolventnih kompanija jeste pao devet odsto, sa 50.248 u 2023. na 45.938 u 2024. godini, ali na način koji može da zavara.

„Izmjene u propisima u Mađarskoj su doprinijele nižim brojkama. Ako izostavimo Mađarsku, možemo konstatovati da se broj nesolventnih kompanija, u stvari, povećao sa 29.771 u 2023. na 30.680 u 2024. godini, dakle tri odsto. To svjedoči o dugotrajnoj osjetljivosti poslovanja kompanija sa ovog područja“, navodi se u izvještaju.

Tokom 2024, na području centralne i istočne Evrope zabilježena je prosječna vrijednost stope rasta BDP-a od 2,6 odsto, što predstavlja pomak u odnosu na vrijednost od 0,8 odsto iz 2023. Ovaj oporavak je došao kao posljedica pada inflacije, rasta realnih zarada i visokog stepena privatne potrošnje, naročito u Poljskoj, Mađarskoj i Rumuniji. Inflacija je u 2024. pala na 4,6 odsto, i to sa 11,2 odsto iz prethodne godine, zahvaljujući nižim cijenama energenata, kao i boljim uslovima vezanim za lance snabdijevanja.

“Nakon poremećaja iz 2023. makroekonomski pokazatelji su ukazivali na ublažavanje krize. Ipak, mnoge kompanije, posebno u oblasti proizvodnje i prevoza, već su pretrpjele previše štete izazvane privrednim poremećajima”, rekao je Mateuš Dadej, ekonomski stručnjak iz kompanije Coface za područje Centralne i Istočne Evrope.

“Rast broja nesolventnih kompanija ukazuje na dublje strukturne probleme kao i na zakašnjele posljedice ranijih ekonomskih kriza”.

Razlike u zemljama

Kretanje broja nesolventnih kompanija u 2024. se razlikuje od zemlje do zemlje. Mađarska je, nakon privremenog rasta nesolventnih kompanija tokom 2022. zabilježila najveći pad i to 25,5 odsto zbog izmjene regulative. U Srbiji i Bugarskoj je takođe zabilježen pad od 12,1 odnosno 5,7 odsto, kao posljedica veće makroekonomske stabilnosti.

Sa druge strane, broj nesolventnih kompanija značajno je porastao u Sloveniji, 32,4 odsto, u Litvaniji 24,6 odsto, Estoniji 10,2 odsto i Hrvatskoj 7,3 odsto. To je posljedica slabije domaće potražnje, sve većih troškova i strukturnih prepreka, naročito u građevini i trgovini, navodi se u ovom istraživanju.

“Stopa nesolventnosti je značajno porasla i u Rumuniji, za 9,4 odsto, naročito među srednjim i velikim kompanijama. To je posljedica visoke stope inflacije i fiskalne neuravnoteženosti. U Poljskoj je zabilježen rast broja nesolventnih kompanija od 19 odsto. To je uglavnom posljedica činjenice da je ta zemlja još prije izbijanja pandemije usvojila postupke restrukturiranja nesolventnih kompanija. Nasuprot navedenim zemljama, Češka sa rastom od 1,5 odsto i Slovačka sa padom od 3,5 odsto su pokazale određenu stabilnost.

Najviše pogođeni sektori

Transportni sektor se suočavao sa sve manjom količinom tereta i neprekidnim rastom troškova. Sektor proizvodnje je pokušavao da izađe na kraj sa manjim porudžbinama kao i sa nestašicom radne snage. Građevinarstvo je bilo pogođeno rastućim kamatnim stopama i smanjenim ulaganjima, posebno u oblasti stanogradnje. U ovim sektorima je zabilježen natprosječan rast stope nesolventnosti kompanija”, navodi se u istraživanju Coface-a.

Istraživači ove kompanije koja se bavi osiguranjem potraživanja navode da u ovoj godini očekuju blago poboljšanje situacije.

„Od ključnog značaja će biti zakašnjela dodjela sredstava iz fondova Evropske unije kao i oporavak privatne potrošnje. Sa druge strane, nepovoljni uslovi kreditiranja i neizvjesnosti na polju globalne trgovine, naročito sve zategnutiji trgovinski odnosi između Sjedinjenih Država i Evropske unije, mogu značajno pokvariti naš scenario. Iako područje ponovo bilježi privredni rast, mnoge kompanije su i dalje u režimu preživljavanja. Dugoročna ulaganja i jasno definisana poslovna politika će biti od presudnog značaja za postizanje dugoročne stabilnosti”, navode u Coface-u.