Gaza razrotkriva pukotine: Zašto su saudijski i emiratski lideri bojkotovali samit u Sharm el-Sheikhu

Na samitu u egipatskom Šarm el-Šeiku, gdje su Donald Tramp i Abdel-Fattah el-Sisi okupili svjetske lidere kako bi obilježili prekid vatre u Gazi, upadljivo su nedostajale dvije ključne figure arapskog svijeta: saudijski prijestolonasljednik Mohamed bin Salman i predsjednik Ujedinjenih Arapskih Emirata Mohamed bin Zajed.

Njihovo odsustvo poslalo je jasnu poruku: vodeće zaljevske sile nisu bile spremne dopustiti Egiptu da preuzme svjetla pozornice i slavu za dogovoreni prekid vatre, potvrdili su izvori iz Saudijske Arabije, Emirata i Egipta za Middle East Eye (MEE).

Samit, koji su zajednički predvodili predsjednici Egipta i Sjedinjenih Američkih Država, trebao je potvrditi ključnu – ali i kontroverznu – ulogu koju je Egipat odigrao tokom izraelskog genocida u Gazi. Tokom protekle dvije godine, Kairo je često služio kao platforma za pregovore, uz Katar i druge posrednike.

Ipak, Egipat je istovremeno dopuštao da Izrael zatvori granični prelaz Rafa između Gaze i Sinaja, čime je dodatno učvršćena opsada koja je dovela do gladi u palestinskoj enklavi. Kod kuće, egipatske vlasti su istovremeno suzbijale gotovo svaki izraz solidarnosti s Palestincima.

Nevidljive tenzije i borba za prestiž

Rat u Gazi razotkrio je duboke tenzije i u Zaljevu, gdje su režimi morali balansirati između tihe saradnje s Izraelom i rastućeg nezadovoljstva naroda zbog masakra nad Palestincima.

Saudijska Arabija i Emirati, kao najbogatije zemlje regije, očekuje se da će finansirati veliki dio humanitarne pomoći i obnove Gaze. U skladu s tim, smatraju da bi trebali imati i veću riječ u budućem uređenju tog teritorija.

Jedan egipatski diplomata blizak predsjedništvu rekao je za MEE da je slanje ministara – umjesto lidera – iz Rijada i Abu Dabija jasno pokazalo njihovu “nenaklonjenost da Egiptu prepuste glavnu ulogu ili dodatni politički ugled”.

– Egipat je sedmicama bio u centru pažnje, posredujući u pregovorima koji su doveli do krhkog primirja između Izraela i Hamasa – rekao je isti izvor. – No, u Rijadu i Abu Dabiju to je izazvalo frustraciju. Smatraju da su i oni zaslužni za uspjeh, posebno s obzirom na njihov uticaj u Washingtonu.

Ideološke razlike: Hamas kao kamen spoticanja

Odnosi između Egipta i zemalja Zaljeva nisu napeti samo zbog prestiža. Dublja razlika leži u ideologiji, posebno kada je riječ o odnosu prema Hamasu.

Saudijska Arabija i Emirati već dugo gledaju na Hamas s nepovjerenjem, videći ga kao islamističku snagu otpora koja bi mogla inspirisati politički aktivizam i kod kuće. Mohamed bin Salman, koji je sproveo niz društvenih reformi u Saudijskoj Arabiji, vidi u Hamasu prijetnju konzervativnoj stabilnosti kojom pokušava upravljati.

– Kraljevstvo strahuje da bi priča Hamasa mogla odjeknuti među Saudijcima koji su već skeptični prema liberalizaciji društva – rekao je visoki saudijski izvor za MEE.

Za Emirate, koji su godinama predvodili regionalnu kampanju protiv političkog islama, uključujući Muslimansko bratstvo i Hamas, prisustvo te organizacije na političkoj sceni predstavlja neprihvatljiv presedan.

– Emirati smatraju da opstanak Hamasa šalje opasnu poruku – kazao je jedan emiratski izvor. – Obje zemlje se protive bilo kakvom primirju koje omogućava Hamasu da preživi.

Rivalstva stara i nova

Prema MEE-ovim izvorima, Mohamed bin Salman nastoji izgraditi imidž modernog arapskog mirotvorca koji donosi stabilnost u regiju. Ipak, u ovom slučaju, svjetla reflektora pripala su Egiptu – što je teško palo Rijadu.

U Kairu, izostanak zaljevskih lidera nije prošao nezapaženo. Egipatski zvaničnici tiho izražavaju zabrinutost da bi to moglo dodatno narušiti već napete odnose, koji su dodatno opterećeni ekonomskim izazovima i sve većom konkurencijom unutar samog Zaljeva.

Iako su visoki lideri iz Turske, Francuske i Velike Britanije prisustvovali samitu, arapsko prisustvo bilo je slabo. Pored Saudijske Arabije i Emirata, ni lideri Omana, Sirije i Libana nisu došli lično, već su poslali delegacije.

– Bio je to diplomatski potez s jasnom porukom – rekao je jedan stručnjak za sigurnost s Bliskog istoka. – Pokazuje koliko je arapski svijet razjedinjen: rastrgan između skepticizma prema američkim planovima, straha od normalizacije odnosa s Izraelom bez pravde za Palestince, i potrebe da se obuzda bijes naroda uz zadržavanje veza sa Zapadom.

Jedan analitičar iz Kaira upozorava da bez ujedinjenog arapskog stava, svaki dogovor iz Šarm el-Šeika može izgledati kao nametnut izvana, a ne kao rezultat arapske inicijative.

– Samit je trebao pokazati da je Egipat opet lider – zaključio je. – Ali prazna mjesta zaljevskih lidera govorila su više od riječi: o ponosu, politici i starim rivalstvima koja još nisu okončana.