Raste finansijska nestabilnost u Republici Srpskoj: Niz sumnjivih opcija za pomoć pojedincima sa “crne liste” odbija investitore
Milorad Dodik, predsjednik bh.entiteta Republika Srpska predložio je planove za osnivanje nove banke kako bi se zaobišao uticaj američkih sankcija koje su dovele do zatvaranja bankovnih računa, kako njegovih, tako i drugih visokih zvaničnika iz RS-a.
Kancelarija za kontrolu strane imovine (OFAC) Ministarstva trezora SAD uvela je nekoliko setova sankcija političarima iz Republike Srpske. Trenutno je na crnoj listi OFAC-a 19 osoba u administrativnom entitetu, uključujući Dodika, koji je dva puta kažnjen zbog korupcije i podrivanja poslijeratnog mirovnog sporazuma Bosne i Hercegovine.
Od kraja marta banke širom zemlje zatvaraju bankovne račune pojedinaca i kompanija sa crne liste nakon što je Anna Morris, pomoćnica ministra finansija SAD-a, upozorila da sankcije “predstavljaju rizik za svakoga ko podržava takve osobe ili entitete”.
Kao odgovor, Dodik je najavio planove za pokretanje nove banke koja bi služila potrebama zvaničnika sa crne liste. Međutim, na ideju je došlo sa skepsom stručnjaka koji su odbacili rješenje kao neodrživo.
Ekonomista Igor Gavran kaže da je malo vjerovatno da bi bilo koji regulator odobrio registraciju banke “čija bi glavna svrha bila da se bavi vrlo ograničenim brojem visokorizičnih klijenata”. On dodaje da je malo vjerovatno da će institucija prevladati “čak i osnovne regulatorne prepreke”.
Centralna banka Bosne i Hercegovine bi od nove banke zahtijevala da se pridruži SWIFT sistemu. Prema mišljenju ekonomiste Zorana Pavlovića, to najverovatnije ne bi bilo dozvoljeno.
Pavlović napominje da bi novoj banci bilo potrebno i 7,5 miliona eura (7,9 miliona dolara) osnivačkog kapitala, a ne bi ostvarila profitabilnost.
Osim Dodika, na spisku sankcija su i njegova djeca Gorica i Igor i njihove kompanije, kao i nekoliko istaknutih funkcionera Republike Srpske , poput premijera Radovana Viškovića, predsjednika NSRS-a Nenada Stevandića, člana Predsjedništva BiH Željke Cvijanović, ministra pravde Miloša Bukejlovića i ministtra zdravlja Alena Šeranića. Svima su zatvoreni računi ili su odlučili da ih ugase.
OFAC je u martu predstavio sankcije protiv još trojice zvaničnika zbog doprinosa Dodikovim naporima „da podriva mir i stabilnost“ Bosne i Hercegovine. Oni su bili uključeni u organizovanje javne proslave Dana Republike Srpske 9. januara, uprkos presudi Ustavnog suda BiH kao neustavnim.
Sve do objave američkog trezora u martu da bi se svako ko podržava pojedince i kompanije sa crne liste mogao suočiti i sa sankcijama, što je dovelo do zatvaranja bankovnih računa, te su mjere bile nadaleko banalizirane i ismijavane od strane rukovodstva RS-a zbog njihovog ograničenog učinka.
Branislav Okuka, jedan od tri osobe koje su sankcionisane u martu, rekao je da je “uvijek bio ponosan što je bio dio tima Milorada Dodika” i da je stavljanje na crnu listu SAD bila “čast”.
Više od decenije Dodik je zastupao separatističku retoriku i prijetio da će proglasiti nezavisnost entiteta pod od Bosne i Hercegovine, obećavajući da će nastaviti slabiti zemlju dok se ne raspadne.
Američko ministarstvo finansija je navelo da je političar iskoristio svoju poziciju i mrežu ličnih veza kako bi „akumulirao lično bogatstvo kroz korupciju, podmićivanje i druge oblike korupcije“, koristeći „etno-nacionalističku retoriku koja razdvaja“ kako bi skrenula pažnju sa svojih koruptivnih aktivnosti.
U izvještaju S&P Global Ratings objavljenom u februaru navodi se da turbulentno političko okruženje u Republici Srpskoj i američke sankcije usmjerene protiv visokih zvaničnika primjetno umanjuju interes investitora za dug entiteta i ograničavaju njegov pristup vanjskom finansiranju.
Potvrdio je svoj dugoročni kreditni rejting emitenta ‘B’ u regionu, ističući uporno slabo finansijsko upravljanje pripisano faktorima kao što su ograničena predvidljivost budžetske politike, odsustvo formalne politike likvidnosti i neadekvatna kontrola nad entitetima povezanim sa vladom.
Ekonomista Igor Gavran izvještaj S&P Global Ratings vidi kao dokaz da sankcije “imaju širi i dalekosežni uticaj”, s obzirom na to da sužavanje pristupa eksternom finansiranju utiče na cijelu ekonomiju, a ne samo na pojedince i kompanije na crnoj listi.
Gavran napominje da iako ne postoje formalne prepreke za bosanskohercegovačke banke da nastave da kupuju obveznice i trezorske zapise Republike Srpske, striktno provođenje sankcija izaziva zabrinutost u vezi sa potencijalnim budućim radnjama i mjerom do koje bi se te sankcije mogle proširiti. Kao rezultat toga, ekonomska neizvjesnost u entitetu mogla bi navesti neke banke da preispitaju svoje kupovine.
“Sasvim je moguće da bi sljedeći korak mogao biti smanjenje izvora finansiranja Republike Srpske koji su još uvijek dostupni, potencijalno kao pritisak da se sankcionisani političari uklone s vlasti”, dodaje on.
Ekspert smatra da je i bez daljih sankcija povećana mogućnost finansijske nestabilnosti u Republici Srpskoj jer Vlada „istražuje niz sumnjivih opcija za pomoć sankcionisanim pojedincima i preduzećima“, potencijalno uključujući korištenje javnih sredstava, što zauzvrat može odbiti investitore i dodatno pogoršati ekonomsku situaciju.
Autor, Lidia Kurasinska, Forbes
Originalni članak Bosnian Serb Leader Dodik Floats A New Bank To Bypass U.S. Sanctions
Priredio Vedran Drljević
