Priprema za rat, društvene nemire ili novu pandemiju? Kineske kompanije osnivaju privatne vojske kao da su 1970-te
Kineske kompanije rade nešto što se rijetko viđalo od 1970-ih: osnivaju vlastite dobrovoljačke vojske. Najmanje 16 velikih kineskih kompanija, uključujući privatnog mljekarskog giganta, uspostavilo je borbene snage tokom prošle godine, prema CNN analizi izvještaja državnih medija.
Ove jedinice, poznate kao Odjeli narodnih oružanih snaga, sastavljene su od civila koji zadržavaju svoje redovne poslove. Oni djeluju kao rezervna i pomoćna snaga za kinesku vojsku, najveću na svijetu, i dostupni su za misije u rasponu od odgovora na prirodne katastrofe i pomaganja u održavanju “društvenog reda” do pružanja podrške tokom rata.
Snage, koje trenutno ne djeluju izvan Kine, imaju više zajedničkog s američkom nacionalnom gardom nego s njenim pokretom milicije, što se odnosi na privatne paravojne organizacije koje obično imaju desni politički fokus.
Osnivanje korporativnih brigada naglašava rastuću zabrinutost Pekinga o potencijalnim sukobima u inostranstvu, kao i društvenim nemirima kod kuće, dok ekonomija posrće, kažu analitičari.
Oživljavanje se također smatra odgovorom na pandemiju i dijelom napora kineskog lidera Xi Jinpinga da pooštri kontrolu Komunističke partije nad društvom, uključujući korporativni sektor.
“Povratak korporativnih milicija odražava Xijev rastući fokus na potrebu bolje integracije ekonomskog razvoja s nacionalnom sigurnošću jer se zemlja suočava s težom budućnošću sporijeg rasta i rastuće geopolitičke konkurencije”, rekao je Neil Thomas, saradnik za kinesku politiku u Asia Society Centar za analizu Kine Policy Institute.
“Korporativne milicije pod vojnim vodstvom mogle bi pomoći Komunističkoj partiji da efikasnije uguši incidente društvenih nemira kao što su protesti potrošača i štrajkovi zaposlenih”, rekao je on.
Kineska ekonomija porasla je 5,2 posto u 2023., nešto bolje od zvaničnog cilja koji je Peking postavio. Ali zemlja se suočava s bezbrojnim izazovima, uključujući rekordan pad imovine, rastuću nezaposlenost mladih, deflatorni pritisak, rastuće korporativne obaveze i rastući finansijski stres u lokalnim vlastima.
Raste frustracija radnika
Čini se da se protesti šire kako frustracija raste. Broj radničkih štrajkova i demonstracija porastao je na 1.794 u 2023., što je više nego udvostručeno u odnosu na 2022., kada je zabilježeno 830 slučajeva, prema podacima China Labour Bulletin, neprofitne organizacije sa sjedištem u Hong Kongu koja prati proteste radnika.
Prije nešto više od godinu dana, demonstranti su se sukobili s policijom u najvećoj svjetskoj fabrici iPhonea u Džengdžouu, dok je kiptio bijes protiv Foxconna zbog odustajanja od obećanja o povećanju plaća i beneficija kako bi se radnici vratili nakon pandemije.
Izvan korporativnog sektora, jedinice milicije često organizuju lokalne samouprave i univerziteti, prema pravilima o radu milicije. Ove jedinice i danas postoje na većini ovih mjesta, samo u znatno manjem obimu nego u prethodnim decenijama.
Raznolikost firmi
Većina kompanija koje su do sada najavile svoje milicije bila su državna preduzeća (SOE), koja su u direktnom vlasništvu centralnih ili regionalnih vlada.
Ali u decembru, Yili Group, peti najveći svjetski proizvođač mliječnih proizvoda, postala je prva velika kineska kompanija pod privatnom kontrolom u novijoj povijesti koja je uspostavila jedinicu Odjela za narodne oružane snage.
Yili nije većinsko pod kontrolom države, ali lokalna vlada u Hohhotu, gradu u kojem se nalazi, ima 8,5% udjela, prema najnovijim podacima o razmjeni.
Nije dao nikakve detalje o snazi snaga ili demografiji zaposlenih koji su se pridružili. Prema kineskom zakonu o vojnoj službi, muški pripadnici milicije trebali bi imati od 18 do 35 godina. Postoji određena fleksibilnost za osobe sa posebnim vještinama. Žene takođe imaju pravo da se pridruže, iako zakonski uslovi nisu navedeni u godinama.
Yilijeva jedinica će biti pod direktnom upravom garnizona Narodne oslobodilačke vojske (PLA) u Unutrašnjoj Mongoliji, oblasti u kojoj se nalazi kompanija, i komiteta Komunističke partije regionalne vlade.
Jedinica je formirana radi izgradnje nacionalnih odbrambenih snaga sa sjedištem u Yiliju, koje mogu “služiti u miru, nositi se s vanrednim situacijama i odgovoriti u ratu”, rekao je Huang Zhiqiang, izvršni potpredsjednik Autonomne regije Unutrašnja Mongolija, na ceremoniji u regionalni glavni grad Hohhot. Prisutni su bili i visoki vojni zvaničnik za region i gradski partijski sekretar.
Bio je to posljednji u nizu milicija koje su prošle godine osnovale velike kineske kompanije.
U septembru je Shanghai Municipal Investment Group, državna firma za razvoj nekretnina i građevinarstvo, osnovala jedinicu Odjela narodnih oružanih snaga. Nadzirao bi ga šangajski garnizon PLA, prema Jiefang Daily, službenom listu Komunističke partije u gradu.
Liu Jie, komandant garnizona, rekao je da će milicija pomagati vojsci u dužnostima kao što su obezbjeđivanje poslova demobiliziranim veteranima ili regrutiranje vojnika za vojsku.
Državne firme učinile isto
Najmanje 14 drugih državnih firmi učinilo je isto prošle godine, prema CNN-ovoj analizi izvještaja državnih medija.
Među njima su Mengniu Dairy, drugi najveći kineski proizvođač mliječnih proizvoda; Hai’an Urban Construction Investment and Development u gradu Nantong, provincija Jiangsu; tri kompanije za izgradnju nekretnina, transport i usluge vode u gradu Huizhou, provincija Guangdong, kao i devet firmi u Wuhanu, glavnom gradu provincije Hubei.
Na konferenciji za novinare u oktobru, glasnogovornik Ministarstva odbrane rekao je da je nastojanje da se formiraju milicije u državnim kompanijama “jačanje razvoja nacionalne odbrane”.
Duga historija
Kineske milicije prethodile su osnivanju Narodne Republike 1949. Zapravo, nastali su 1920-ih i podržavali su Komunističku partiju u njenim brojnim bitkama. Nakon 1949. godine, kada je partija preuzela kontrolu nad kontinentalnom Kinom, jedinice su na kraju uklopljene u vlade, škole i kompanije.
Snage su bile preovlađujuće tokom maoističke ere od 1949. do 1976. i dostigle vrhunac u kasnim 1950-im – sa 220 miliona članova – kada su vojne tenzije sa Sjedinjenim Državama bile visoke oko Tajvana, prema vladinim dokumentima.
Milicije su ključni dio kineske vojske, koja se sastoji od dvije profesionalne snage s punim radnim vremenom: PLA i Narodne oružane policije, koja je zadužena za unutrašnju sigurnost. Milicije igraju pomoćnu ulogu u PLA, prema zakonu o odbrani zemlje.
Upisom velikog broja civila u brigade, Mao Zedong, kineski revolucionarni vođa, rekao je da pojačava odbranu zemlje od prijetnje “imperijalnih snaga” poput Sjedinjenih Država. Ali historičari kažu da je Mao koristio snage da promoviše svoju ličnu agendu i učvrsti svoju moć.
Ugradio je brigade u Narodne komune, ogromne kolektive formalizovane 1958. koji su upravljali gotovo svim ekonomskim i političkim aktivnostima u ruralnoj Kini. Komune su bile središnji dio Maove kampanje Velikog skoka naprijed, katastrofalnog napora da se potakne poljoprivreda i poveća proizvodnja čelika kroz kolektivizaciju koja je rezultirala smrću desetina miliona ljudi.
Mao je također proširio sistem milicije kako bi potisnuo i zastrašio ljude koji su se protivili njegovoj radikalnoj politici, dok je razvijao kult ličnosti unutar i izvan stranke.
Nakon Maove smrti 1976. godine, zemlja je počela da se fokusira na ekonomski rast, a ne na političku borbu. Kako je ekonomija uzela maha, članstvo u milicijama je palo na 8 miliona do 2011. godine, prema najnovijim dostupnim podacima nacionalnog ministarstva odbrane.
Iako su neka državna preduzeća zadržala svoje milicije, one do nedavno nisu postojale u velikim privatnim preduzećima, pošto je privatni sektor počeo da se ponovo uspostavlja tek nakon 1978. godine, kada je Kina sprovela reforme slobodnog tržišta.
Zašto sada?
Oživljavanje korporativnih milicija vjerovatno je uzrokovano pandemijom Covid-19 i nedavnom krizom u sektoru nekretnina, smatra Timothy Heath, viši istraživač međunarodne odbrane u Rand Corporation.
“Pandemija Covid-19 mogla je odigrati ulogu u motiviranju centralnih lidera da traže učinkovitije organizacije i snage u društvu koje bi mogle pomoći u upravljanju i koordinaciji odgovora na velike nacionalne vanredne situacije kao što su pandemije”, rekao je.
Višegodišnji pad tržišta nekretnina pokrenuo je široko rasprostranjeni hipotekarni štrajk. Od 2022. gnjevni kupci kuća u mnogim kineskim gradovima odbijaju da otplate svoje hipoteke za nedovršene stanove nakon što su investitori u nedostatku novca odgodili ili odustali od izgradnje.
Posljedice pada nekretnina proširile su se na finansijski sektor, uzrokujući da neke velike banke u sjeni ne plaćaju svoje investicione proizvode, što je zauzvrat izazvalo demonstracije ljudi koji su izgubili novac.
Ponovno uspostavljanje odjela narodnih oružanih snaga također je povezano sa Xijevim većim naporima da revidira kinesku vojsku, dodao je Heath. Kineski lider nije krio svoj cilj da “modernizuje” PLA i transformiše ga u borbenu snagu “svetske klase”.
“Glavna svrha promjena je poboljšanje sposobnosti vojske da izvrši odbrambenu mobilizaciju sredstava. Ovo može, dugoročno gledano, uštedjeti resurse PLA tako što će se neke dužnosti delegirati snagama milicije da se brinu o njima”, rekao je Heath.
Willy Lam, viši saradnik Jamestown fondacije, ukazuje na osjećaj déjà vua.
“Vidimo oživljavanje Maoovih ključnih slogana – ‘narodnog ratovanja’ i ‘organske koegzistencije civilnog i vojnog sektora'”, rekao je.
To bi moglo odražavati želju Pekinga da dodatno pooštri kontrolu nad društvom i stavi zemlju na ratnu osnovu, baš kao što je Mao učinio 1950-ih i 1960-ih.
Dugoročno gledano, Xi se možda priprema za invaziju na Tajvan, kada će “veći dio Kine postati militariziran”, rekao je Lam, dodajući da bi veliki gradovi mogli biti pretvoreni u “militarizirane zone” ili “luke”.
Xi je obećao da je konačno “ponovno ujedinjenje” ostrva sa kopnom “istorijska neizbežnost”. Kineska vladajuća Komunistička partija gleda na Tajvan kao na dio svoje teritorije, iako ga nikada nije kontrolirala.
“Ako sve više građana postane pripadnici njihove milicije, njihov nacionalistički žar će navodno biti podignut”, rekao je Lam.
Tekst objavljen na CNN
Preveo Vedran Drljević
