Ko stoji iz privatnika koji su odbili da voze na dan protesta u Srbiji

Kao što je poznato, u prošlu subotu, 15. marta, gradski prevoz u Beogradu nije funkcionisao. Većina privatnih prevoznika prethodno je odbila da vozi iz prigradskih opština ka gradu. Isto su učinili i pojedini prevoznici iz unutrašnjosti Srbije. Tim povodom oglasilo se u ponedjeljak i devet sindikata GSP-a. Oni su pitali nadležni gradski Sekretarijat za javni prevoz „po kom osnovu su privatni prevoznici ostavili građane bez javnog prevoza tokom cijelog dana“.

Istovremeno, zatražili su i da se saopšti da li će privatnim prevoznicima koji su „odbili da prevoze građane biti isplaćena naknada iz budžeta grada za hiljade neostvarenih polazaka tog dana“.

Kažu da je riječ o nezapamćenom slučaju, jer se gradski saobraćaj odvijao i tokom bombardovanja 1999. ili u jeku pandemije kovida.

Privatnici odbili da voze

Sindikati podsjećaju da su još dan prije, to jest 14. marta, pojedini prevoznici odlučili da povuku svoja vozila. To su uradili bez ikakve najave i prethodnog obavještenja.

„Privatni prevoznici su tada obavijestili predstavnike Grada Beograda da su obustavili rad jer su zabrinuti za svoja vozila i zaposlene. Nije bilo nikakve zvanične najave, niti obavještenja, kako za korisnike javnog prevoza, tako i za zaposlene povodom obustave rada privatnih prevoznika. Rečeno je da je Operativno-kontrolni centar Sekretarijata za javni prevoz bio nedostupan za informacije „što je suprotno svim važećim procedurama i pravilima za postupanje u vanrednim situacijama“.

Dodali su i da su jedino vozila GSP-a po redu vožnje saobraćala, sve dok im tokom dana nije naloženo i to od nadležnih organa, a ne njihovom odlukom, da se povuku iz saobraćaja.

Forbes Srbija istraživao je ko zapravo vozi svakodnevno Beograđane i ko stoji iza preduzeća koja posljednjih godina dobijaju sve više autobuskih linija u prijestonici?

„Strela“ se u sve miješa

Uvidom u ugovore koje je gradski Sekretarijat za javni prevoz sklapao sa privatnim prevoznicima, a takvih je u posljednje vrijeme bilo tri, uočava se da je autoprevoznik „Strela“ jedan od vodećih prevoznika u Beogradu. Javna je tajna da već neko vrijeme ova firma, tačnije dvije, „Strela Obrenovac“ i „Strela Ub“ preuzimaju od GSP-a sve veći dio kolača kada je riječ o linijama gradskog prevoza.

Odlukom koja je donijeta u junu 2024. godine, gradski Sekretarijat je posao prevoza na linijama 100 i 700, dakle opštinama Palilula i Zemun, dodijelio upravo ovim preduzećima. Vrijednost tog ugovora je 59,5 milijardi dinara.

Drugom odlukom, onom iz septembra prošle godine, linije 300, 400 i 500, na opštinama Grocka, Zvezdara, Voždovac, Čukarica i Rakovica, dodijeljene su konzorcijumu u kojem je 20-ak preduzeća. Zanimljivo, predvodi ih firma „BG bus prevoz“, osnovana samo koji mjesec ranije. Dio ovog konzorcijuma je takođe „Strela Obrenovac“. Vrijednost ovog ugovora je 159,9 milijardi dinara.

Onaj treći ugovor, iz septembra 2023. godine koji je nedavno, iz drugog pokušaja, raskinut, dodijeljen je konzorcijumu kojeg čine „Strela Ub“, „Strela Obrenovac“, „Lasta“ i „Lastra“. Vrijednost tog posla bila je 69,1 milijardu dinara.

Vlasnički odnosi

Kao što je Forbes Srbija prvi pisao, iza kupovine akcija Grada Beograda u državnom prevozniku „Lasta“, stajala je upravo „Strela“, odnosno njena dva preduzeća. Oni su kasnije na berzi kupili i udio Grada Smedereva u „Lasti“. „Strela“ je istovremeno povećavala udio i u „Lastinoj“ ćerki firmi „Lastri“. Naime, kako smo već pisali, „Lasta“ je 2023. prodala 60 posto udjela u Lastri – Streli iz Obrenovca. Ovo preduzeće je tokom prošle godine nastavilo da povećava svoj udio.

Dakle, u posljednjem pomenutom konzorcijumu sa kojim je Grad Beograd sklopio ugovor o prevozu putnika, dominantnu ulogu ima upravo „Strela“ iza koje stoji biznismen Miroslav Nikolić. „Strela“, naime, dominantno ili posredno kontroliše sva četiri preduzeća koja su članovi pomenutog konzorcijuma.

Zato je od početka bilo nejasno zašto „Grad Beograd“ poslije godinu od sklapanja ugovora želi da isti ugovor raskine. Ugovor je potpisan na period od 10 godina. Prvi takav pokušaj je zaustavljen. Početkom ovog mjeseca odbornici Skupštine Beograda usvojili su, međutim, prijedlog da se Sekretarijatu za javni prevoz da saglasnost da jednostrano raskine ugovor. Obrazloženje je, baš kao i prilikom prvog pokušaja, da konzorcijum ne ispunjava preuzete obaveze. Krivcem za takvu situaciju označena je „Lasta“ koja angažuje vozila koja nemaju saglasnost nadležnog Sekretarijata.

Jedno od tumačenje zbog čega Grad insistira na raskidu ovog ugovora jeste da se „Lasta“ kao preduzeće koje je i dalje u većinskom vlasništvu države ovim potezom želi dodatno urušiti. Grad bi potom raspisao novi tender i posao bi dobili ostali u konzorcijumu, u većinskom vlasništvu Miroslava Nikolića.

Kako ko posluje

I dok je Lasta u ozbiljnim finansijskim problemima, a o čemu smo pisali, „Streli“ ide sve bolje. Naime, poslovni prihodi od 2,3 milijarde dinara, bili su oko 600 miliona veći nego godinu prije. Ukupni prihodi su dostigli 2,44 milijarde, a rashodi 2,13 milijardi dinara. Godinu su završili sa neto dobitkom od 250,4 miliona dinara, oko 74 miliona više nego godinu prije.

Uz izvještaj ovo preduzeće napominje da su prihodi od prodaje na domaćem tržištu porasli 37 posto i to zahvaljujući prihodu od javnog prevoza. Misle prije svega na prigradski i lokalni prevoz putnika na teritoriji Beograda, Niša i Kragujevca.

Obrenovačka „Strela“ ima 268 zaposlenih. Ova firma, je međutim, dio Koncerna Srboexport, u čijem je sastavu 10 zavisnih preduzeća. Tu je i „Strela Ub“, kao i „Srboexport transport“. Ovo preduzeće dalo je bankarsku garanciju vrijednu 23,4 miliona dinara za ugovor sa Gradom Beogradom i sedam miliona za posao koji je „Strela“ dogovorila sa Kragujevcem.

U sastavu Koncerna Srboexport, iza koga stoji Miroslav Nikolić, još su „Auto kuća Voždovac“, „SMC Data Obrenovac“, „Bora Kečić“, „Zastava promet“, „Master faktor faktoring“, „Info media“ i „NBGEXPO“.

Šta je „BG bus prevoz“

Novčano najvrijedniji posao javno-privatnog partnerstva kada je riječ o gradskom prevozu u Beogradu sklopljen je sa konzorcijumom kojeg predvodi preduzeće „BG bus prevoz“. Zanimljivo, osnovano je u ljeto prošle godine, malo prije nego što će se pojaviti na raspisanom tenderu. Vlasnik ovog preduzeća je Predrag Lovrić.

Ono je samo jedno od 20-ak članica konzorcijuma među kojima većinu čine firme koje su i ranijih godina prevozile Beograđane. Ugovor sa prethodnim konzorcijumom „Avala plus 500“ grad je raskinuo tri i po godine prije isteka ugovora. Ipak, većina prevoznika dobila je ponovo taj posao pošto su se priključili novom konzorijumu.

Jedna od njih je kompanija „C&LC group“ na čije autobuse su se Beograđani prethodnih godina najviše žalili jer su imali brojne havarije i kvarove. Menadžer u ovom preduzeću je, kako je pisao BIRN, Milorad Lovrić, otac Predragov. To znači da su firme „C&LC group“ i „BG bus prevoz“ porodično povezane. Prema zvaničnim podacima, međutim, ovo preduzeće je u 100 postotnom vlasništvu Jasmine Savić. Firma je osnovana 2009. godine i pretežna djelatnost joj je izgradnja puteva i autoputeva.

Ima registrovan i jedan ogranak i to „C&LC lovstvo“, koje se bavi lovom.

Kompanija inače ima 366 zaposlenih. Prema posljednjem konsolidovanom finansijskom izvještaju zavisna preduzeća su joj „Betonjerka Sombor“, firma „Labah“ i „Beaz-Plus“ iz Aranđelovca.

Za „BG bus prevoz“ još nema podataka o poslovanju jer je osnovana tek 2024. C&LC group, pak, je 2023. imala ukupne prihode od oko četiri milijarde dinara i dobit od 322 miliona dinara. Godinu ranije, njeni ukupni prihodi bili su 3,9 milijardi dinara, a dobit čak 626 miliona.

Veze sa Veselinovićem

Javno dostupni podaci pokazuju da Predrag Lovrić suvlasnik firme „Meteor 017“. On je vlasnik 50 posto udjela dok drugih 50 posto pripada Vladanu Milanović, direktoru „Betonjerke Aleksinac“ koja je u vlasništvu „Inkopa“ braće Veselinović.

Također, poslovne veze Lovrića i Veselinovića otkrivaju se i preko firme „Metalotehna MP“ AD. U njoj udio u akcijama imaju i „Meteor 017“ i „Betonjerka Aleksinac“.

Mediji su ranije izvještavali da je „C&LC group“ u konzorcijumu sa firmama „Nukleus“ i „Inkop“, dobio posao izgradnje autoputa od Lajkovca prije jedne decenije.

Nekoliko godina kasnije, Veselinović je kupio „Betonjerku“ iz Aleksinca za 410.000 eura. Iako je početna cijena bila dva miliona, saglasnost za prodajnu cijenu dao je jedan od najvećih povjerilaca, „Betonjerka“ iz Sombora, ćerka firma „C&LC-a“.

Ko je Nikolić iz Negotina

Osim gradskog prevoza, u subotu 15. marta bili su ukinuti i polasci iz Zaječara i Negotina prevoznika Nikolić prevoz. Riječ je o firmi u vlasništvu Gorana Nikolića koji ima udio od 75 odsto i Danijele Nikolić koja posjeduje preostalih 25 odsto.

Ovo preduzeće, inače, prema javno dostupnim podacima u posljednjih pet godina učestvovalo je na 30-ak tendera. Najveći je onaj iz 2023. godine kada im je povjeren prigradski prevoz na teritoriji Negotina. Na taj postupak prethodno se žalio drugi učesnik „AS turs“ iz Negotina, ali je njegova žalba za zaštitu prava odbačena. Ugovor je kasnije sklopljen sa „Nikolić prevozom“ na osam godina i vrijedan je 625,5 miliona dinara.

„Nikolić prevoz“, prema podacima iz APR-a ima registrovano čak osam ogranaka uglavnom u oblasti prevoza putnika, hotelijerstva i ugostiteljstva.

Prema finansijskom izvještaju iz 2023. firma ima 107 zaposlenih. Uvećala je ukupne prihode u odnosu na raniju godinu sa 587 na 808 miliona dinara, dok je dobit povećana sa 16,4 na čak 58,4 miliona dinara u 2023. godini.

Lokalni mediji izvještavali su ranije da je „Nikolić prevoz“ prevozio putnike na mitinge SNS-a, kao i da je svojevremeno besplatno dovozio glasače iz Austrije i Njemačke na izbore u Zaječar i Negotin. Nikolić je takve navode demantovao.

Autor: Petrica Đaković, Forbes Srbija