Šta znače nove aviolinije za turizam BiH?
Od aprila aviokompanija Ryanair nudi jeftine letove iz Sarajeva prema sljedećim evropskim gradovima: Milano, Brisel, Geteborg, Memmingen i London.
Mjere koje trenutno implementira Vlada Kantona Sarajevo u oblasti turizma, kao grane privrede, mogu unaprijediti i uticati na ekonomski rast u Bosni i Hercegovini. Kroz subvencije za tri aviokompanije Ryanair, Wizz Air i SunExpress, Vlada KS pokušava stimulisati ekonomski rast zemlje, privući veći broj turista, a i približiti Bosnu i Hercegovinu dijaspori, bh. građanima koji žive u inostranstvu. Direktor Međunarodnog Aerodroma (MA) Sarajevo Alan Bajić kaže da je cilj zadržati lidersku poziciju u BiH, širiti mrežu destinacija, od kojih 30 prema EU, te nastaviti infrastrukturnu izgradnju.
“Ovo je jedan od onih dana kada objavljujemo dobre vijesti i mijenjamo gradove. Oduševljeni smo što možemo danas da najavimo pet novih ruta i 200 hiljada putnika godišnje i to je samo početak našeg putovanja. Predugo je Sarajevo bilo pod opasadom skupih aviokompanija, to se danas mijenja. Od aprila kreću novi letovi”.
Jason McGuinness, predstavnik Ryanaira.
Ekonomski cunami, kako nazivaju stručnjaci period tokom i nakon epidemije korone, imao je za posljedicu rast nezaposlenosti, zatvaranje mnogih kompanija, kao i pad BDP-a na globalnom i nacionalnom nivou. A jedna od najpogođenijih grana privrede, u Bosni i Hercegovini, je turizam, koji se sistemom subvencija pokušava oporaviti. Na globalnom nivou brojne aviokompanije i aerodromi otpuštali su osoblje, koji su se u velikoj većini, trajno prekvalifikovali. Kao posljedicu, danas aviokompanije i aerodromi imaju hronični nedostatak kvalifikovanog osoblja.
Aerodromi u BiH – nedostatak koordinacije, strategije i saradnje
Komplikovana politička struktura BiH utiče i na upravljanje aerodromima u državi. Različiti nivoi vlasti upravljaju na različite načine. A osjeti se i nedostatak krovne institucije, koja bi koordinirala i strateški pristupala unaprijeđenju poslovanja.
Tako naprimjer entitet Federacija BiH upravlja MA Sarajevo, Tuzlanski kanton aerodromom u Tuzli, Grad Mostar aerodromom u Mostaru, i entitet Republika Srpska aerodromom Banja Luka. A prinose i koristi od turizma, i poslovanja ovih javnih preduzeća, imali bi svi građani Bosne i Hercegovine, kao i cjelokupna ekonomija zemlje.
Zašto BiH nema nacionalnu aviokompaniju?
Nacionalna aviokompanija AirBosnia osnovana 1994. godine. Zbog finansijske neodrživosti poslovanja i ogromnih dugovanja prekinula je operacije 2003. godine. Nakon toga, odlukom Vijeća ministara BiH ponovo je osnovana kompanija pod imenom B&H Airlines 2004. godine, a godinu dana nakon toga je krenula sa operacijama. Međutim, deceniju kasnije trajno je prestala sa radom.
Često se u medijima spominje i kompanija Fly Bosnia, koja je bila privatna, a ne nacionalna aviokompanija. FlyBosnia bila je u vlasništvu poduzetnika Al Shiddija, koji je investirao u Sarajevo City Centar i SwissHotel, u okviru shopping kompleksa u centru Sarajeva. Imali su za cilj da povežu BiH sa zemljama arapskog zaljeva, a onda i sa drugim destinacijama, međutim neuspješno.
Glavni razlog zbog kojeg Bosna i Hercegovina nema avio kompaniju je u tome što ima ogroman administrativni aparat, a premalo generatora ekonomije, koji mogu servisirati i puniti budžete javnih institucija. A od privrednog sektora se očekuje da trebaju ne samo servisirati budžete, već i pokrenuti ekonomiju, i stimulisati rast BDP, i ostalih ekonomskih pokazatelja. Dakle, BiH nema dovoljno velik budžet da bi mogla investirati u razvoj i održivost jedne nacionalne aviokompanije. Međutim, možda postoji bolje rješenje?
Pozitivan primjer iz regije – Sjeverna Makedonija
Umjesto ulaganja u nacionalnu aviokompaniju, vlada ove zemlje odlučila je uložiti u liberalizaciju vazduhoplovstva. Primarno su dali subvencije aviokompanijama i turoperatorima (u inostranstvu), da nude Sjevernu Makedoniju kao destinaciju. Otvorili su se prema svim međunarodnim avio kompanijama, posebno niskobudžetnim, kako bi privukle što veći broj turista.
Posjedovanje nacionalne aviokompanije predstavlja i prestiž u međudržavnim odnosima, međutim, tržište avio prevoza je visoko konkuretno i zahtijeva ogromne investicije, a profitabilnost te investicije za male države je upitna. Po uzoru na nekadašnju Jugoslaviju, zašto ne bi lideri država Zapadnog Balkana razmislili o kreiranju zajedničke avio kompanije, ili potpunoj liberalizaciji tržišta poput Sjeverne Makedonije?