Koliko košta rat Izraela i Irana: Šta ako dođe do blokade Hormuškog moreuza
Finansijska tržišta burno su reagovala na najnovije izraelske napade na Iran, potvrđujući očekivanja analitičara. Cijene sirove nafte i prirodnog gasa zabilježile su značajan rast, dok su glavne svjetske berze pretrpjele gubitke – izuzev tržišta u Rusiji i Kanadi, koje su među ključnim alternativnim izvorima nafte izvan Bliskog istoka.
Prema pisanju italijanskog lista Corriere della Sera, u Evropi je izraelski napad na Iran u samo jednom danu doveo do gubitka od čak 185 milijardi eura u tržišnoj kapitalizaciji najvećih berzi.
Energetska tržišta: Nafta i gas u fokusu
Iran trenutno proizvodi oko 3,3 miliona barela sirove nafte dnevno, što čini približno 3% svjetske ponude. Većina te nafte prodaje se Kini, najčešće putem tzv. „sjenovitih flota“ koje zaobilaze međunarodne sankcije. Strahovanja da bi sukob mogao ograničiti iranski izvoz dovela su do skoka cijena – nafta tipa Brent porasla je za 8,8%, dosegnuvši 75,5 dolara po barelu.
Iako se radi o naglom rastu, trenutna cijena i dalje je niža od one zabilježene prije godinu dana (ispod 82 dolara), te ne doprinosi značajnije godišnjoj inflaciji. Istovremeno, američki proizvođači nafte iz škriljca, čija proizvodnja zahtijeva višu cijenu po barelu da bi bila isplativa, mogu odahnuti jer trenutni uslovi omogućavaju povratak profita.
Cijene prirodnog gasa takođe su osjetile udar: u Evropi su jutros porasle za 5,2%, znatno više nego na globalnom nivou gdje je zabilježen rast od 1,5%. Ovakva razlika uglavnom se tumači ovisnošću Evrope o isporukama iz Katara, čiji se gas transportuje preko strateški važnog Hormuškog tjesnaca – čija blokada od strane Irana ostaje potencijalno najgori scenario za svjetsku ekonomiju.
Geopolitička napetost: Posljedice i tržišna dinamika
Pored energetskih šokova, sigurnosna situacija se dodatno komplikuje: izraelske aviokompanije preventivno prebacuju svoje letjelice u evropske zemlje, uključujući Italiju (aerodromi Fiumicino i Malpensa), dok se očekuje odgovor Teherana.
Na finansijskim tržištima, evropske berze bilježe padove: milanski FTSE MIB pao je za 1,75%, frankfurtski DAX nešto manje, a fjučersi na američki S&P 500 pokazuju pad od oko 1% tokom evropske sesije.
Među investitorima raste potražnja za sigurnim utočištima – cijena zlata porasla je za 1,1% i približava se historijskim maksimumima, dok je dolar ojačao za 0,6%. Zanimljivo, američke državne obveznice ne prate taj trend – njihovi prinosi blago rastu, što ukazuje na slabljenje povjerenja u obveznice kao sigurno utočište u trenutnom političkom okruženju.
Dobitnici krize na kratki rok
Kratkoročne koristi od ove krize mogle bi osjetiti Rusija i američki proizvođači škriljca. Rusija, kao alternativni dobavljač nafte, mogla bi se suprotstaviti novim sankcijama na predstojećem samitu G7 – navodno uz prešutnu podršku američkog predsjednika Donalda Trumpa, koji ne želi dodatno povećanje cijena nafte. S druge strane, profitabilnost američkih proizvođača nafte dodatno je osnažena ovom krizom, što bi moglo usporiti daljnji rast cijena.
